W trakcie MTAS 2016 odbyło się wiele ciekawych konferencji, jedną z nich była prowadzona przez dr hab. Iwonę Szot na temat perspektyw uprawy w Polsce jagody kamczackiej.
Jak zaznaczyła ekspertka -Jesteśmy pewni tego, że na rynku mamy w każdej chwili pod dostatkiem zarówno jabłek, gruszek w pewnym momencie nawet brzoskwini i morelii. W każdej chwili możemy sięgnąć po owoce egzotyczne tj. banany, cytrusy. Także w sezonie wegetacyjnym pod dostatkiem mamy owoców jagodowych: truskawek, malin, porzeczek czy borówki amerykańskiej. Natomiast bardzo trudno kupić świeże owoce jagody kamczackiej czy derenia jadalnego. A już zupełnie niemożliwe jest dostać przetwory z tych owoców.
Jagoda kamczacka jest to gatunek, który pochodzi od dwóch gatunków Lonicera kamtschatica i Lonicera caerulea var. edulis. Oba gatunki występują w Azji. W naszym języku jagodę kamczacką można spotkać pod takimi nazwami jak lonicera, suchodrzew jadalny, wiciokrzew siny, suchodrzew siny i w końcu suchodrzew błękitny a także borówka kamczacka. W języku angielskim również spotkamy się z wielonazewnictwem, jagoda kamczacka jest to Haskap, Blue Honeysuckle, Honeyberry, Sweet Berry Honeysuckle, Swamp Fly Honeysuckle.
Jagoda kamczacka należy do rozległej grupy, rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae ale tylko jagoda kamczacka, bez czarny i kalina koralowa mają owoce jadalne. Pozostałe rośliny ok. 250 roślin są to głównie gatunki ozdobne.
Jadalne odmiany suchodrzewu jadalnego mają formy okrągłe bądź też rozpierzchło-płożące. Dojrzałe rośliny osiągają wysokość od 1,5 do 2 m. System korzeniowy jest rozbudowany na głębokość 20-40 cm, niektóre korzenie mogą sięgać do 80 cm w głąb profilu glebowego. Kwiaty jagody kamczackiej są barwy żółtej, pojawiają się mniej więcej z rozwojem liści ma to miejsce w 3 dekadzie kwietnia do połowy maja. Pojedynczy kwiat żyje od 4 do 5 dni z tym, że kwitnienie jest bardzo rozciągnięte dlatego że kwiaty nie rozwijają się równocześnie. Jak zaznaczyła dr hab. Iwona Szot – Wielką zaletą jagody kamczackiej jest fakt, że kwiaty są wytrzymałe do -8 stopni C. Jagoda kamczacka jest rośliną obcopylną, zatem czy to na działce czy zakładając plantację wielkotowarową musimy posadzić przynajmniej 2 odmiany. Kwiaty są bardzo chętnie oblatywane przez pszczoły i trzmiele ze względu na swój nektar. Wydajność cukrowa z hektara wynosi od 40 do 68 kg.
Owoce jagody kamczackiej:
Owocem jest nibyjagoda barwy granatowej, wielonasienna. Owoce są pokryte sinawym nalotem. Jeżeli w okresie wegetacyjnym zwłaszcza w maju występują nienormalne warunki np. zbyt obfite opady deszczu można spotkać owoce niepodzielone, które są skutkiem zakłócenia w momencie powstawania owoców. Kwiaty są umieszczone po 2 na wspólnej szypułce i potem często w sposób naturalny powstają też dwa owoce na szypułce. Kształt owoców jest różny w zależności od odmiany. Mogą być to owoce okrągłe, kształtu sercowatego, kształtu jakby cylindryczno-wydłużonego. Przeciętna długość owoców jest to od 1,5 do 3 cm, szerokości około 1 cm, masa od 0,8 do około 3,9 g.
Jak zaznaczyła ekspertka – Kolejnym plusem przemawiającym za uprawą tej rośliny jest fakt, że można uzyskać owoce bardzo wcześnie w sezonie wegetacyjnym nawet od 10 do 14 dni przed pierwszymi odmianami truskawek. Dlatego że lonicera dojrzewa około 30 do 42 dni od kwitnienia. Z tym że poszczególne odmiany różnią się terminem kwitnienia w związku z tym różny też jest termin zbioru.
Odmiany:
W polskich szkółkach dostępne są odmiany hodowli polskiej, rosyjskiej oraz kanadyjskiej. Hodowcy zwracają uwagę podczas wyselekcjonowania odmian przede wszystkim na wigor roślin, odporność roślin na choroby, pokrój, równomierność dojrzewania ale także przede wszystkim na jakość owoców, rozmiar, kształt, smak, teksturę owoców, trwałość i wydajność oraz dodatkowo cechy wewnętrzne np. zawartość cukrów, zawartość kwasów oraz zawartość antocyjanów.
Jeżeli przystępujemy do uprawy jagody kamczackiej na owoc deserowy czyli do bezpośredniego spożycia warto wybierać odmiany których masa znajduje się w przedziale od 1,6 do 1,9 gram czyli są to jedne z większych owoców. Przykładem może być odmiana rosyjska Morena, Streżewczak, Docz Velikan, Bakczarskij Velikan czy kanadyjska Aurora i Honeybee. Hodowcy kanadyjscy obiecują że w końcu 2016 roku i w 2017 będą dostępne już do ogólnej uprawy również odmiany o przeciętnej masie owoców przekraczających 2,5 grama.
Kolejna grupa odmian to owoce których waga mieści się w przedziale od 1,2 do 1,4 grama i tutaj mamy wśród odmian rosyjskich Czułymskaja, Nimfa, Gordost Bakczara, Jugana, Leningradskij Velikan, Silginka, kanadyjska Indigo Gem i Tundra.
Grupa odmian o przeciętnej masie około 1 grama to Sybiraczka, Tomiczka i z polskich Wojtek i Zojka.
Do uprawy towarowej należy wybierać odmiany, które będą przystosowane do zbioru kombajnowego, tak aby przy jednym wjeździe kombajnem zebrać jak najwięcej owoców. Zatem należy wybrać takie odmiany które przy silniejszym potrząśnięciu osypują się przynamniej w 90%. I mamy już tutaj taką grupę odmian Bakczarskij Velikan, Gordost Bakczara, Jugana, Morena, Nimfa, Silginka, Tomiczka, Tundra, Vostorg, Wojtek, Zojka.
Natomiast jeżeli planujemy uprawę w ogrodach albo zbiór ręczny, w takiej sytuacji jeśli chcemy żeby te owoce były przez dłuższy czas na krzewie to warto sięgać po takie odmiany które charakteryzują się słabym osypywaniem owoców np. takie odmiany jak Aurora, Borealis, Honeybee, Czułymskaja, Streżewczanka i Sybiraczka.
Plonowanie:
Początkowo suchodrzew rośnie bardzo powoli, ale już w 3 roku po posadzeniu można zebrać około od 300 do 500 gram z krzewu. W pełni owocowania to jest 6 – 10 rok po posadzeniu można zebrać od 2 do 5 kg z krzewu. Obecnie przy hodowli nowych odmian poszukuje się takich które w 4 roku po posadzeniu będą plonowały przynajmniej rzędu 1,5 kg z krzewu.
Wymagania jagody kamczackiej:
Jagoda kamczacka nie ma zbyt dużych wymagań glebowych mogą to być gleby 4 i 5 klasy ale pod duże plantacje towarowe należy unikać terenów gdzie gleby są zbyt słabe, piaszczyste bądź też zbyt gliniaste. Najbardziej odpowiednie pH to takie, które zapewnia odpowiedni pobór składników pokarmowych z gleby czyli 6-6,5. Jagoda kamczacka preferuje stanowiska słoneczne. Rośli odporne są na mróz w okresie spoczynku zimowego, mogą wytrzymywać spadki temperatury nawet do -45 stopni C. Plantacje zakładamy na wiele lat minimum na 30 lat gdyż jest to roślina długowieczna. Z tym, że plantacje należy zakładać z materiału wysokiej jakości.
Rozmnażanie jagody kamczackiej:
Lonicerę można rozmnażać z nasion ale oczywiście nie poleca się tego typu jako materiał do zakładania plantacji dlatego że potomstwo rozmnożone generatywnie nie powiela cech rodziców zatem nie mieli byśmy jasnej sytuacji kiedy należy zbierać i jakie są cechy dotyczące wzrostu. Także tutaj muszą być rośliny rozmnożone wegetatywnie poprzez sadzonki mogą być to sadzonki zdrewniałe, półzdrewniałe i zielne. Alternatywą rozmnożenia wegetatywnego dość dobrze przez naszych szkółkarzy już dopracowaną jest rozmnażanie in vitro.
Zakładając plantacje trzeba odpowiednio dostosować gęstość roślin do tego w jaki sposób uprawy planujemy. Jeżeli planujemy zbiór kombajnowy to oczywiście szerokość uliczki roboczej dostosowujemy do szerokości kombajnu i do wszystkich maszyn które będą służyły nam do pielęgnacji w czasie uprawy czyli ok. 4 do 4,2 m. Jeżeli chodzi o gęstość roślin w rzędzie nie może być to zbyt duża odległość aby uniemożliwić krzewom pokładanie się pędów na ziemi czyli proponuje się gęstość od 0,6 do 0,7 m w rzędzie.
Jagoda kamczacka jest roślinom, która nie znosi konkurencji chwastów trwałych, więc na samym początku trzeba oczywiście zlikwidować wszystkie chwasty trwałe te, które konkurują z roślinami o składniki pokarmowe i wodę.
Dlaczego warto uprawiać jagodę kamczacką?
Jak mówi dr hab. Iwona Szot – Dlatego że jagoda kamczacka jest roślinom o barwnej skórce w której znajduję się bardzo dużo antocyjanów. W przypadku roślin o dużej zawartości antocyjanów bardzo ważne jest traktowanie pozbiorcze, trzeba odpowiednio szybko rośliny schłodzić albo przeznaczyć do przetworzenia jako pół-produkt. Można wykorzystywać jagodę kamczacką do produkcji pulpy, przecierów, moszczy, zagęszczonych soków i kremogenów, które potem w swoim czasie mogą być już wykorzystywane do wartościowych dżemów, konfitur, marmolad, musów, galaretek i syropów. Oczywiście innym sposobem przetworzenia jest technologia mrożenia. Jagoda kamczacka jak najbardziej nadaje się do mrożenia. Nie mamy tutaj takich problemów jak w przypadku truskawek jak odszypułkowywanie, nie ma też problemów z rozpadem owoców jak w przypadku maliny, nie ma też problemów z odseparowywaniem szypułki od owocu jak w przypadku porzeczek. Jest to roślina, którą bardzo łatwo jest mrozić. Jeszcze jeden kierunek w którym można iść jeżeli chodzi o wykorzystanie jagody kamczackiej to pozyskanie naturalnego barwnika. Wiadomo że jemy oczami, im produkty są bardziej kolorowe, i lepiej wyglądające tym smaczniejsze. Aczkolwiek konsument jest już świadomy, że barwniki sztuczne są szkodliwe. Jak na zakończenie poinformowała ekspertka – Są już pewne prace poczynione w celu utrwalenia tego antocyjanu w żywności.