Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa Elliott) jest powszechnie uprawianym krzewem owocowym w Polsce, zarówno na plantacjach towarowych, jak i amatorsko na działkach i w ogrodach przydomowych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS i FAOSTAT, 2018) Polska jest największym producentem tych owoców oraz eksporterem półproduktów (koncentrat owocowy i mrożonki), a także gotowych produktów aroniowych.
Aktualnie w Polsce powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi ok. 4,0 tys. ha, a roczne zbiory wynoszą od 40 do 60 tys. ton, co stanowi ok. 60-70% światowej produkcji.
Aronia pochodzi ze wschodnich rejonów Ameryki Północnej, gdzie w stanie dzikim wykazuje duże zdolności aklimatyzacji do różnych warunków klimatycznych i glebowych. Jest krzewem wieloletnim, dorasta do wysokości 2–2,5 m. Kwiaty są zebrane w baldachogrona o średnicy 5–6 cm, składające się z ok. 20–25 białych kwiatów. Późne kwitnienie, przypadające na drugą połowę maja, zmniejsza ryzyko uszkodzenia kwiatów przez przymrozki wiosenne. Zawiązanie owoców wynosi 80–90%, gwarantując wysokie plonowanie krzewów. Okres od kwitnienia do pełnej dojrzałości i zbioru owoców aronii wynosi 80–90 dni, w zależności od roku.
Owoce są czarne, pokryte lekkim nalotem woskowym, okrągłe lub lekko wydłużone, o średnicy 8–12 mm i masie 1,0–1,5 g.
Najpopularniejsze odmiany aronii uprawiane w Polsce
Najpopularniejsze odmiany aronii uprawiane w Polsce
Najpopularniejsze odmiany aronii uprawiane w PolsceAronia posiada duże zdolności aklimatyzacji, dlatego możne być uprawiana w różnych rejonach Polski. Jest rośliną światłolubną i do regularnego corocznego plonowania wymaga dobrego naświetlenia. Krzewy najlepiej rosną na glebach żyznych, przewiewnych, o dużej pojemności wodnej i pH 6–7. Jak wykazały badania i obserwacje, można ją uprawiać również na słabszych glebach (IV i V kl. bonitacyjnej) przy zastosowaniu właściwego nawożenia i pielęgnacji uzyskuje się wysokie plony.
Ochrona roślin aronii przed chorobami i szkodnikami nie nastręczała wielu kłopotów w przeszłości. Jednak w ostatnich latach na naszych plantacjach występują szkodniki – mszyce, gąsienice zjadające liście, zwójki i omacnica jarzębianka. Najważniejsze choroby to: drobna plamistość liści, brunatna zgnilizna i szara pleść. Zwalczanie tych szkodników i chorób polega na zastosowaniu polecanych środków ochrony roślin zgodnie z aktualnymi zaleceniami Programu Ochrony Roślin Sadowniczych. W przypadku plantacji ekologicznych nie stosuje się insektycydów, tylko preparaty biologiczne i organizmy pożyteczne zwalczające ww. szkodniki.
Odmiany aronii uprawiane w Polsce
Odmiany uprawiane w Polsce to głównie ‘Galicjanka’ (polska) i jej wyselekcjonowane, wartościowe typy, ‘Nero’ (czeska) i ‘Aron’ (skandynawska).
Dojrzewanie i zbiór owoców aronii w Polsce przypada na ostatnie dni sierpnia – początek września, w zależności od przebiegu warunków pogodowych. Zbiór owoców wykonuje się jednorazowo, gdy wszystkie owoce są całkowicie wykształcone i wybarwione. Do zbioru owoców wykorzystuje się kombajny powszechnie stosowane do porzeczek lub agrestu. Bardzo ważny jest właściwy termin zbioru, aby całkowicie dojrzałe owoce łatwo odrywały się od szypułek. Owoce mogą być zbierane w skrzynki lub skrzyniopalety.
Owoce aronii są dosyć trwałe i nie psują się nawet podczas kilkudniowego przetrzymywania ich w niskiej temperaturze w chłodni. Jest to zaleta umożliwiająca zbiór owoców z dużej powierzchni i jednorazową dostawę do zakładu przetwórczego.
Ze względu na dużą zawartość garbników owoce aronii czarnoowocowej mają lekko cierpki smak, co powoduje, że nie są chętnie spożywane w stanie świeżym. Owoce aronii wykorzystuje się przede wszystkim w przemyśle przetwórczym i zamrażalniczym do produkcji wartościowych przetworów, jak soki, napoje, nektary, dżemy, konfitury, wina i nalewki, do suszenia oraz jako dodatek do innych owoców. Mogą być także cennym dodatkiem do mięsa i drobiu.
Owoce, przetwory i mrożonki są bardzo bogate w barwniki antocyjanowe. Cenną właściwością tych owoców jest wyjątkowy skład witamin, pozwalający zaliczyć aronię do roślin leczniczych i superowoców. Dla przykładu zawartość witaminy P w aronii wynosi od 1200 do 5000 mg w 100 g owoców, średnio 2500–3500 mg. W owocach większości znanych i uprawianych gatunków roślin jagodowych zawartość witaminy P nie przekracza kilkudziesięciu mg%. Porównanie zawartości witaminy P w aronii do innych owoców, np. cytryn lub mandarynek, zdecydowanie wypada na korzyść aronii czarnoowocowej. W badaniach klinicznych podczas leczenia nadciśnienia choremu podaje się w trakcie 4-tygodniowej kuracji witaminę P w postaci 1 kg przetworzonych owoców aronii, w dawkach po 25 dkg dziennie. W terapii tej, aby zastąpić owoce aronii cytrynami lub mandarynkami, należałoby podać choremu 25 kg cytryn lub 35 kg mandarynek.
Owoce aronii zawierają również witaminy: C, PP, B2, B6, E i karotenoidy (prowitaminę A) oraz mikroelementy, takie jak: rad, molibden, bor, żelazo i jod.
Owoce, a głównie przetwory z aronii czarnoowocowej, poleca się do powszechnego stosowania przy leczeniu nadciśnienia, arteriosklerozy, zapalenie błony śluzowej żołądka, hemoroidów i chorób naczyń włosowatych. Ciekawostką są badania naukowe wykazujące, że naturalna witamina P zawarta w owocach aronii jest bardzo przydatna jako środek zapobiegawczy i leczniczy przeciw szkodliwemu działaniu promieniowania na organizm ludzki. Z tego względu aktualnie rośnie zainteresowanie aronią i jej przetworami w Japonii, Korei Południowej i Chinach.
- źródło: latozborowkami.pl / Opracowanie: dr hab. Stanisław Pluta, prof. IO Zakład Hodowli Roślin Ogrodniczych Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
- foto: latozborowkami.pl
